Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясига бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 4-боб, 4.3-банд, 10-сўзбошисига асосан,

-30 нафаргача касаба уюшмаси аъзосини бирлаштирган бошланғич касаба уюшма ташкилотида касаба уюшма ташкилотчиси, унинг ўринбосари, ғазначиси 5 йил муддатга сайланади.

- 30 ва ундан ортиқ касаба уюшма аъзоларини бирлаштирган бошланғич, цех касаба уюшма ташкилотида –касаба уюшма қўмитаси, цех қўмитаси ва тафтиш комиссияси (ўз мустақил бюджетига эга бўлган цех касаба уюшмаси ташкилотларида) 5 йил муддатга сайланади.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясига бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 6-боб, 6.3-бандига асосан,

Касаба уюшмалари йиғилишлари, сайланма органлар мажлислари уларнинг ишида мазкур ташкилот, касаба уюшма аъзоларини, сайланма органлар аъзоларини ярмидан кўпи иштирок этган тақдирда ҳуқуқли ҳисобланади.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясига бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 6-боб, 6.1-бандига асосан, Касаба уюшмалари Қурултойлари, конференцияларида делегатларнинг камида 2/3 қисми иштирок этгандагина улар ҳуқуқли ҳисобланади.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясига бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 6-боб, 6.4-бандига асосан, Касаба уюшмалари қурултойлари, конференциялари, сайланма органлар йиғилишларининг қарорлари, уларда қатнашаётган делегатлар, иштирокчилар ёки аъзоларининг ярмидан кўпроғи қўллаб овоз берганда қабул қилинган ҳисобланади.

Касаба уюшмаси фаолиятини тўхтатиш ҳамда Федерация таркибидан чиқиш тўғрисидаги қарор унинг учун қурултой барча делегатларининг камида 2/3 қисми овоз берган тақдирдагина қабул қилинган ҳисобланади.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясига бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 5.6-бандига асосан, Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси Қурултойи ваколатларига, белгиланган квотага мувофиқ аъзо ташкилотлар томонидан тўғридан тўғри вакил йўллаш тамойилига биноан сайланган Федерация кенгаши аъзолари ваколатини тасдиқлайди.

Касаба уюшма органларида ҳисобот-сайловлар ўтказиш тўғрисида Низомнинг 7-бандига асосан:

Белгиланган нормаларга мувофиқ конференцияга, қурултойга делегатлар сайлангандан сўнг, конференция, қурултойни чақираётган касаба уюшма органининг раёсати (касаба уюшма қўмиталари раислари кенгаши, бошланғич ташкилотнинг касаба уюшма қўмитаси) тақдим этилган ҳужжатлар асосида сайланган делегатларнинг ваколатларини кўриб чиқади ҳамда тасдиқлайди ва унинг номидан делегатларга гувоҳномалар (ваколатномалар) топширади.

Бевосита конференциялар, қурултойларда ваколат комиссиялари сайланмайди ва вақтинчалик гувоҳномалар берилмайди.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясига бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 3.1.-бандига асосан,

-Касаба уюшма аъзолигига якка тартибда, кирувчининг аризасига биноан касаба уюшма гуруҳи, цех ташкилоти, бошланғич ташкилот мажлисида қабул қилинади.

Касаба уюшма ташкилоти бўлмаган корхона, ташкилот, муассасаларда ходимлар ва ўқувчиларни касаба уюшмаси аъзолигига қабул қилиш касаба уюшмалари шаҳар, туман, Қорақалпоғистон республика, вилоят, Тошкент шаҳар кенгашларининг раёсатлари ёки касаба уюшма қўмиталари раислари кенгашлари томонидан амалга оширилади.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясига бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 7 боб, 7.1.-бандига асосан,

Касаба уюшма ташкилотларининг тафтиш комиссиялари мустақил органлар бўлиб, улар касаба уюшмаларининг тегишли сайлаб қўйиладиган органлари билан бир вақтда йиғилишларда, конференцияларда, қурултойларда ўша муддатга ва ўша тартибда, комиссия раиси ва аъзолари таркибида сайланадилар, уларни сайлаган орган олдида ҳисобот берадилар.

Тафтиш комиссияларининг иши, шунингдек, Федерация назорат-тафтиш комиссияси томонидан мувофиқлаштирилиб ва йўналтирилиб турилади.

Тармоқ касаба уюшмаси вилоят кенгашининг раёсати, бошланғич ташкилотнинг касаба уюшма қўмитаси тегишли тафтиш комиссиясининг ҳисоботини эшитишга ҳақли эмас.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясига бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 3 боб, 3.4.-банди 5-сўз бошисига асосан,

-Касаба уюшмасига аъзоликдан чиқарилган шахс камида бир йилдан кейин умумий асосларда яна касаба уюшмаси аъзолигига қабул қилиниши мумкин.

Иш берувчи меҳнат шартномасини ўзининг ташаббуси билан бекор қилишда Меҳнат кодексининг 100-моддасини қўллайди. Меҳнат кодексининг 100-моддаси 2 та қисм ва 7 банддан иборат, яъни:

1) технологиядаги, ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этишдаги ўзгаришлар, ходимлар сони (штати) ёки иш хусусиятининг ўзгаришига олиб келган ишлар ҳажмининг қисқарганлиги ёхуд корхонанинг тугатилганлиги сабабли;

2) ходимнинг малакаси етарли бўлмаганлиги ёки соғлиғи ҳолатига кўра бажараётган ишига нолойиқ бўлиб қолиши;

3) ходимнинг ўз меҳнат вазифаларини мунтазам равишда бузганлиги;

4) ходимнинг ўз меҳнат вазифаларини бир марта қўпол равишда бузганлиги;

5) ўриндошлик асосида ишламайдиган бошқа ходимнинг ишга қабул қилиниши муносабати билан, шунингдек меҳнат шартларига кўра ўриндошлик иши чекланиши сабабли ўриндошлар билан меҳнат шартномасининг бекор қилинганлиги;

6) корхона рахбари, унинг ўринбосари, бош бухгалтер билан, корхонада бош бухгалтер лавозими бўлмаган тақдирда эса, бош бухгалтер вазифасини амалга оширувчи ходим билан тузилган меҳнат шартномаси мулкдорнинг алмашиши сабабли бекор қилинганлиги.

7) ходимнинг пенсия ёшига тўлганлиги, қонун ҳужжатларига мувофиқ ёшга доир давлат пенсиясини олиш ҳуқуқи мавжуд бўлганда;

Меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилинганда,      башарти жамоа келишуви ёки жамоа шартномасида назарда тутилган тақдирда меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишда касаба уюшма қўмитасининг олдиндан розилигини олиш лозим.

Қуйидаги ҳолларда меҳнат шартномаси иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишда касаба уюшма қўмитаснинг олдиндан розилиги олинмайди:

- корхона тугатилиши муносабати билан;

- корхона раҳбари билан тузилган меҳнат шартномасини бекор қилинганда;

- корхона рахбари, унинг ўринбосари, бош бухгалтер билан, корхонада бош бухгалтер лавозими бўлмаган тақдирда эса, бош бухгалтер вазифасини амалга оширувчи ходим билан тузилган меҳнат шартномаси мулкдорнинг алмашиши сабабли бекор қилинганлиги;

Ўз.Рес МКнинг 100-моддасининг 2-қисми 7-бандига асосан ходимнинг пенсия ёшига тўлганлиги, қонун ҳужжатларига мувофиқ ёшга доир давлат пенсиясини олиш ҳуқуқи мавжуд бўлганда меҳнат шартномасини и ш берувчининг ташаббуси билан ходимни камида 2 ой олдин ёзма равишда огоҳлантирган ҳолда, кўрсатилган огоҳлантириш муддатига вақтинча меҳнатга қоибилиятсиз даврлари, шунингдек, давлат ва жамоат топшириқларини бажарган вақтни кирмаган ҳолда, огоҳлантириш муддати даврида ҳафтада 1 куни, яъни ҳафтанинг меҳнат жараёнига тўсқинлиқ қилмаган ҳолда, график асосида ўртача иш ҳақини сақланган ҳолда ишга чиқмасликка ва бу вақтдан бошқа иш қидириш учун фойдаланиш ҳуқуқини таъминлаган ҳолда, тарафларнинг келишувига биноан огоҳлантириш муддати ўртача ойлик иш ҳақини компенсация билан алмаштирилиши мумкинлигини таъминлаган ҳолда, касаба уюшма қўмитасининг олдиндан розилигини олган ҳолда, МКнинг 109-моддасига асосан ходимнинг ўртача иш ҳақи миқдорида ишдан бўшаш нафақасини берган ҳолда меҳнат шартномасини бекор қилиши мумкин. 

Ўзбекистон Республикаси МКнинг 233-моддасида - Аёлларга туққунга қадар етмиш календарь кун ва туққанидан кейин эллик олти календарь кун (туғиш қийин кечган ёки икки ва ундан ортиқ бола туғилган ҳолларда — етмиш календарь кун) муддати билан ҳомиладорлик ва туғиш таътиллари берилиб, давлат ижтимоий суғуртаси бўйича нафақа тўланади.

Ҳомиладорлик ва туғиш таътили жамланган ҳолда ҳисоблаб чиқилиб, туғишга қадар амалда бундай таътилнинг неча кунидан фойдаланилганидан қатъи назар аёлга тўлиқ берилади.

234-моддага асосан аёлга хомиладорлик ва туғиш таътили тугаганидан кейин аёлнинг хоҳишига кўра, унга боласи икки ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун таътил берилиб, бу даврда қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда нафақа тўланади.

Аёлга, унинг хоҳишига кўра, боласи уч ёшга тўлгунга қадар болани парваришлаш учун иш ҳақи сақланмайдиган қўшимча таътил ҳам берилади.

Болани парваришлаш учун бериладиган таътиллардан боланинг отаси, бувиси, буваси ёки болани амалда парваришлаётган бошқа қариндошлари ҳам тўлиқ ёки уни қисмларга бўлиб фойдаланишлари мумкин.

Аёл ёки ушбу модданинг учинчи қисмида кўрсатилган шахслар ўз хоҳишларига кўра, болани парваришлаш таътили даврида тўлиқ бўлмаган иш вақти режимида ёки иш берувчи билан келишиб, уйда ишлашлари мумкин. Бунда уларнинг нафақа олиш ҳуқуқлари (ушбу модданинг биринчи қисми) сақланиб қолади.

Болани парваришлаш таътиллари даврида аёлнинг иш жойи (лавозими) сақланади. Бу таътиллар меҳнат стажига лекин ҳаммасини жамлаганда кўпи билан уч йил, шу жумладан мутахассислиги бўйича иш стажига ҳам қўшилади.

Болани парваришлаш таътилларининг вақти, башарти жамоа шартномасида, корхонанинг бошқа локал ҳужжатида ёхуд меҳнат шартномасида ўзгача ҳол назарда тутилмаган бўлса, кейинги ҳақ тўланадиган йиллик таътил олиш ҳуқуқини берадиган иш стажига қўшилмайди.

237-моддага асосан, Ҳомиладор аёллар ва уч ёшга тўлмаган боласи бор аёллар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга йўл қўйилмайди, корхонанинг бутунлай тугатилиш ҳоллари бундан мустасно, бундай ҳолларда меҳнат шартномаси уларни албатта ишга жойлаштириш шарти билан бекор қилинади. Мазкур аёлларни ишга жойлаштиришни маҳаллий меҳнат органи уларни ишга жойлаштириш даврида қонун ҳужжатларида белгиланган тегишли ижтимоий тўловлар билан таъминлаган ҳолда амалга оширади.

Ўз.Рес. МКнинг 246-моддасига асосан, Ўн саккиз ёшга тўлмаган ходимлар билан тузилган меҳнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор қилишга, меҳнат шартномасини бекор қилишнинг умумий тартибига риоя қилишдан ташқари, маҳаллий меҳнат органининг розилиги билан йўл қўйилади.

Меҳнат кодексининг иккинчи бобида кўрсатилганидек:

ходим;

иш берувчи;

меҳнат жамоаси;

ходимларнинг вакиллик органлари;

иш берувчиларнинг вакиллик органлари меҳнат муносабатларининг субъектлари хисобланади.

Корхона, муассаса, ташкилот раҳбарига нисбатан уларнинг мулкдори “иш берувчи” ҳисобланади, бу ваколатни у бевосита ёки ўзи вакил қилган орган орқали амалга оширади (МКнинг 82-моддаси 2-қисми).

             Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 262-моддасига мувофиқ, меҳнат низолари корхона, ташкилот ва муассасаларда иш берувчи ва касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органи томонидан тенглик асосида тузилади.

            Комиссияга касаба уюшмаси қўмитаси ёки ходимларнинг бошқа вакиллик органидан ажратилган аъзолар тегишли органнинг қарори билан, иш берувчининг вакиллари эса, унинг буйруғи билан тасдиқланадилар.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси Кенгашига (ЎзКУФК) бирлашган касаба уюшмалари Уставининг 4-боб, 4.3-бандигаҳамда тармоқ касаба уюшмаларининг Уставларига асосан,

-30 нафаргача касаба уюшмаси аъзосини бирлаштирган бошланғич касаба уюшма ташкилотида касаба уюшма ташкилотчиси, унинг ўринбосари, ғазначиси 5 йил муддатга сайланади.

- 30 ва ундан ортиқ касаба уюшма аъзоларини бирлаштирган бошланғич, цех касаба уюшма ташкилотида –касаба уюшма қўмитаси, цех қўмитаси ва тафтиш комиссияси (ўз мустақил бюджетига эга бўлган цех касаба уюшмаси ташкилотларида) 5 йил муддатга сайланади.

Таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон алоқа ходимлари касаба уюшмаси тизимидаги корхона ва ташкилотларда касаба уюшма қўмиталари раисларининг сайлови тенглик, шаффофлик (очиқлик) ва муқобиллик асосида (камида 3 нафар номзоддан) ўтказилмоқда.